Kokcydioza jest najdroższą chorobą pierwotniaczą drobiu. To wciąż istotne wyzwanie dla wielu hodowców, którzy ponoszą z jej powodu nie tylko straty ekonomiczne.

Kokcydioza to zakażenie pierwotniakami z rodzaju Eimeria spp., które przebiega bez wyraźnych, widocznych objawów klinicznych, takich jak biegunka czy apatia u ptaków. Mimo braku zauważalnych symptomów choroba prowadzi do istotnych strat ekonomicznych, które obejmują:

– spowolniony wzrost ptaków,

– pogorszone wykorzystanie paszy (spadek efektywności żywienia),

– obniżoną jakość mięsa lub jaj.

Hodowca może nie zauważyć tych problemów od razu, ale ich długofalowy wpływ na wydajność i opłacalność produkcji jest znaczący.

Co to za choroba?

Pierwotniaki z rodzaju Eimeria spp. są odpowiedzialne za wywoływanie kokcydiozy, choroby pasożytniczej drobiu. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą fekalno-oralną, kiedy ptaki spożywają inwazyjne oocysty. Oocysty mogą być również przenoszone mechanicznie przez ludzi, zwierzęta (takie jak ptaki, owady czy gryzonie) oraz za pośrednictwem sprzętu gospodarskiego. 

Czynniki sprzyjające występowaniu kokcydiozy:

– podwyższona zawartość amoniaku,

– zwiększona wilgotność ściółki,

– niedostateczna wentylacja w budynku,

– zbyt duża liczba kur w budynku,

– nieodpowiednia jakość paszy m.in.zanieczyszczenie paszy mykotoksynami, bakteriami lub oocystami pasożytów lub przechowywanie paszy w warunkach sprzyjających namnażaniu patogenów,

– nieodpowiednia jakość wody, bądź zanieczyszczenie wody oocystami,

– stres,

– choroby obniżające odporność.

Jak wyglądają jelita kur zakażonych?

Zmiany najczęściej lokalizują się w początkowym odcinku jelit, czyli dwunastnicy. Widać białe, okrągłe obszary, czasami w formie pasemek, widoczne również na powierzchni błony surowiczej jelita.
Kokcydia atakujące jelita osłabiają trawienie i wchłanianie składników odżywczych. W efekcie w kale można zauważyć niestrawioną paszę. Powoduje to wolniejszy przyrost masy ciała kurcząt oraz większe zużycie paszy na 1 kg przyrostu masy ciała, co pogarsza wynik finansowy takiego odchowu.

Jak zdiagnozować wystąpienie kokcydiozy w stadzie?

– zamknięte/ półprzymknięte oczy

– krew i/lub śluz w kałomoczu

– wzrost spożycia wody

– utrata apetytu

– osowiałość

– nastroszenie piór i pobrudzenie odchodami

– utrata masy ciała

– gorsze wykorzystanie paszy

– wzrost upadków oraz wybrakowanych sztuk

Zaburzenia trawienia i wchłaniania są przyczyną biegunki. W ostrej postaci choroby pojawia się krew na ściółce. Dodatkowo wzrasta wilgotność ściółki, co negatywnie wpływa na dobrostan ptaków.

Jak zapobiegać kokcydiozie?

Kurom nioskom możemy podawać kokcydiostatyki w paszy w okresie odchowu, jednak jeśli już wejdą w nieśność, to należy poszukać alternatyw, które zastąpią tradycyjne kokcydiostatyki. W zapobieganiu kokcydiozie stosuje się różne dodatki paszowe w postaci ziół i ich ekstraktów, probiotyków oraz prebiotyków.

Do naturalnych substancji mających wpływ na ograniczenie występowania kokcydiozy należą m.in.:

– allicyna zawarta w ekstrakcie z czosnku zapobiega stresowi oksydacyjnemu, hamuje namnażanie się pierwotniaków oraz ma właściwości przeciwzapalne;

– betaina, substancja czynna izolowana m.in. z buraka cukrowego, która wpływa korzystnie na nabłonek śluzówki jelita, co jest szczególnie ważne przy stresie osmotycznym wywołanym odwodnieniem w trakcie wystąpienia choroby;

– bylica roczna, susz z liści bylicy w ilości ok. 5% w diecie zmniejsza stopień uszkodzenia jelit ślepych, oraz pozytywnie wpływa na zmniejszenie liczby wydalanych oocyst przy zakażeniu E.tenella oraz E.acervulina;

– śliwa japońska, susz posiada działanie immunostymulujące, pozytywnie wpływa na spadek liczby oocyst w kale.

Probiotyki i prebiotyki to ważne dodatki do paszy, które mogą pomóc w walce z kokcydiozą u drobiu. Zawierają korzystne bakterie lub drożdże, które wspierają zdrową mikroflorę jelitową i ograniczają rozwój szkodliwych mikroorganizmów. Mannanooligosacharydy, pozyskiwane ze ścian komórkowych drożdży, mają działanie wspierające odporność i mogą łagodnie ograniczać rozwój kokcydiów. Dodatkowo stymulują wzrost pożytecznych bakterii jelitowych oraz wzmacniają układ odpornościowy ptaków.

Literatura dostępna u autorki

Dr hab. Monika Michalczuk, prof. SGGW

Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli, Bioinżynierii i Ochrony Zwierząt SGGW w Warszawie