Dziobanie kur, które mają zaspokojone podstawowe potrzeby życiowe, jest zjawiskiem zwykle umiarkowanym i prawidłowym. Skąd się bierze? Jakie są przyczyny? Kiedy należy na to zwrócić szczególną uwagę? O tym w artykule poświęconym temu zjawisku.
Dziobanie u kur jest zachowaniem zakorzenionym i wywodzącym się od ich dzikich przodków, głównie od kura bankiwa. Te ptaki, zamieszkujące lasy południowo-wschodniej Azji, dziobały w poszukiwaniu pożywienia, a także w celu nawiązywania kontaktów społecznych lub obrony przed drapieżnikami. W procesie udomowienia kury zachowały jednak te pierwotne instynkty. Choć prowadzona przez lata selekcja w produkcji drobiarskiej zmieniła ich środowisko i warunki życia, to jednak naturalne mechanizmy związane z
dziobaniem przetrwały.
Dziobanie jest również formą komunikacji i zachowaniem społecznym. Kury dziobią, aby ustalać hierarchię w stadzie, w wyniku tego zachowania silniejsze osobniki wyznaczają swoją dominację, a słabsze poddają się ich woli, co tworzy stabilny układ w grupie. Jednakże w przypadku stresu, zbyt dużej obsady osobników w kurniku lub na wybiegu, braku pożywienia czy niewłaściwych warunków bytowych, dziobanie może przybierać patologiczne formy, takie jak wydziobywanie piór (pterofagia) czy kanibalizm.
Wydziobywanie piór
To zachowanie, które pojawia się najczęściej u kur ras lekkich, ale także u innych gatunków drobiu. Jest to problem, który na początku wydaje się być niewinną zabawą, gdy kury wydziobują swoim partnerkom pióra i puch, w krótkim czasie może prowadzić jednak do poważnych obrażeń ciała ptaka, a nawet do kanibalizmu zwiększając ryzyko śmiertelności w stadzie.
Wydziobywanie może przyjmować różne formy. Postać łagodna polega na delikatnym dziobaniu końcówek piór i niszczeniu ich struktury, co nie wpływa znacząco na kondycje ptaków, jednak jeśli przechodzi w postać ostrą/zaawansowaną, może prowadzić do dużych strat w stadzie, dochodzących nawet do 30%. W postaci ostrej ptaki wydziobują zarówno pióra młode, jak i już zupełnie wykształcone, zwłaszcza z miejsc częściowo już pozbawionych upierzenia. Są to okolice piersi, grzbietu, ogona oraz kloaki. Dlatego doprowadza to do niebezpiecznych ubytków w upierzeniu i występowaniu gołych zaczerwienionych miejsc, które są narażone na
utratę ciepła oraz na wszelkie urazy mechaniczne
Wydziobywanie piór
Ptaki zazwyczaj zaczynają dziobać określone części ciała, na przykład często występujące dziobanie nóg może być spowodowane:
- niedostateczną ilością paszy lub zbyt małą ilością karmideł, bądź nieprawidłowym ich ustawieniem (zdjęcie 1),
- źle rozmieszczonymi karmidłami np. w części chłodnej kurnika, gdzie ptaki niechętnie bytują i niechętnie pobierają paszę,
- zbyt intensywnym oświetleniem w kurniku - powoduje nasilenie dziobania palców ze względu na widoczne przez skórę naczynia krwionośne.
Dziobanie głowy
Do dziobania głowy najczęściej dochodzi w momencie walki kogutów i ustalania hierarchii w stadzie. Jest to bardzo niebezpieczne mzjawisko, gdyż ptaki uszkadzają sobie najbardziej ukrwione miejsca, jakimi są grzebień i dzwonki. Tworzą się na nich podskórne wybroczyny, co jest powodem dalszego dziobania.
Dziobanie skóry i odbytu
Dziobanie skóry w miejscach nieopierzonych powoduje zranienia tkanki, w konsekwencji może doprowadzić do śmierci osobnika.
Dziobanie odbytu to najczęściej występujący problem u kur, które przedwcześnie weszły w nieśność. Kura potrzebuje określoną
ilość białka i energii w paszy do wzrostu i uzyskania masy ciała zgodnej z założeniami producenta – jest to ok. 16 do 19. tygodnia
życia. Po tym czasie, kury dalej rosną i rozwijają się, jednak jest to okres, kiedy zaczynają znosić pierwsze jaja. Do tego, aby tak się
stało, potrzebny jest wydłużający się dzień świetlny lub wprowadzony program światła w kurniku.
Kury nioski potrzebują co najmniej 14-16 godzin światła dziennie, dlatego zimą, gdy dni są krótsze, stosuje się często dodatkowe
oświetlenie w kurnikach. A zbilansowana dieta, bogata w białko, wapń, fosfor i witaminy, wspiera rozwój organizmu kury i wpływa
na wcześniejsze rozpoczęcie nieśności.
Kury, które w okresie wzrostu były nieprawidłowo żywione (np. otrzymywały w paszy za dużą ilość białka) lub miały złe warunki środowiskowe (np. za wcześnie otrzymały zbyt długi dzień świetlny), zbyt wcześnie rozpoczną swoją nieśność i przedwcześnie dojrzeją płciowo. Młode kury, które zaczynają się nieść zbyt wcześnie, gdy ich narządy rozrodcze nie są jeszcze w pełni rozwinięte, są bardziej podatne na wypadanie jajowodu. To naraża je na dziobanie przez inne kury. Następstwem tego będzie pojawianie się na początku nieśności jaj dwużółtkowych lub jaj o słabych skorupach, wynikających z niedostatecznej ilości wapnia niezbędnego do budowy skorupy jaja. Takie kury są w słabej kondycji już na początku okresu nieśności i swojego okresu produkcyjnego, co nie wróży dobrze dalszej ich nieśności.
DZIOBANIE ODBYTU DOPROWADZA CZĘSTO DO ŚMIERCI OSOBNIKÓW.
Ptaki również dziobią odbyt wtedy, gdy brakuje miejsc gniazdowych, gdyż po zniesieniu jaja ptak powinien jeszcze przez około 15
min. pozostać w gnieździe i nie być wypychanym przez kolejną kurę, która ma potrzebę zniesienia jaja. Ponieważ pochwa potrzebuje
czasu na powrót na swoje miejsce, a że ta strefa jest wilgotna, bladoróżowa lub jasnoczerwona, to miejsce jest chętnie dziobane
przez współtowarzyszki w kurniku – jest dla nich wizualnie atrakcyjne, zachęcające.
Dr hab. Monika Michalczuk, prof. SGGW
Instytut Nauk o Zwierzętach, Wydział Hodowli, Bioinżynierii i Ochrony Zwierząt SGGW w Warszawie, p.o. dyrektora Instytutu
Nauk o Zwierzętach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Licznie nagradzana za działalność naukową.